تفاوت شیر اطمینان و شیر ریلیف ولو

در صنایع حساس و پرخطر مانند پتروشیمی، نفت و گاز، هیچ چیزی به اندازه اطمینان از عملکرد ایمن سیستم‌های تحت فشار اهمیت ندارد. انتخاب اشتباه میان شیرهای ایمنی می‌تواند به توقف کامل عملیات، آسیب به تجهیزات و حتی خطر جانی بینجامد.

اما تفاوت اصلی شیر اطمینان (PSV) و شیر ریلیف ولو (PRV) چیست؟
به‌صورت خلاصه: شیر اطمینان (Pressure Safety Valve (PSV)) مخصوص شرایط اضطراری و برای تخلیه فوری فشار در سیستم های گازی و بخار طراحی شده، در حالی که شیر ریلیف ولو (Pressure Relief Valve (PRV)) برای کنترل تدریجی فشار در سیستم های مایع و حفظ پایداری فشار در محدوده‌ای مشخص استفاده می‌شود.

در این مقاله از فروشگاه تجهیزات صنعتی تاتکو صنعت، به بررسی دقیق و کاربردی این تفاوت‌ها می‌پردازیم تا با درکی روشن و مهندسی، تصمیم‌گیری در انتخاب و خرید شیر اطمینان صنعتی و انواع ریلیف ولوها برای شما ساده‌تر شود.

تفاوت های کلیدی و مقایسه کاربردی شیر اطمینان و شیر ریلیف ولو

در نگاه اول ممکن است شیر اطمینان و ریلیف ولو از نظر کاربرد شبیه به هم باشند، اما تفاوت آن‌ها در نوع عملکرد، سرعت واکنش، نوع سیال و هدف استفاده بسیار مهم و تعیین‌کننده است. مهم‌ترین تفاوت شیر اطمینان و ریلیف ولو در نحوه باز شدن و هدف طراحی آن هاست. PRV برای تنظیم تدریجی فشار در سیستم‌های مایع طراحی شده، اما PSV به‌منظور ایمنی و جلوگیری از انفجار در سیستم‌های گازی و بخار استفاده می‌شود.

{جهت مشاهده مشخصات انواع و خرید شیر اطمینان لزر همین حالا کلیک نمایید.}

در جدول زیر تفاوت های ریلیف ولو و سیفتی ولو را به‌طور خلاصه مشاهده می‌کنید:

توضیح تکمیلی تفاوت های PRV و PSV به زبان ساده تر:

• هدف اصلی: PRV برای حفظ فشار در محدوده‌ای مشخص طراحی شده، درحالی‌که PSV با هدف ایمنی نهایی سیستم عمل می‌کند. یعنی اگر سیستم دچار فشار ناگهانی و خطرناک شود، PSV آخرین راه نجات است.
• نحوه باز شدن: شیر ریلیف ولو با افزایش تدریجی فشار باز می‌شود و هنگام کاهش فشار به‌آرامی بسته می‌شود. اما شیر اطمینان ناگهان “پاپ” می‌کند و به‌سرعت و به‌طور کامل باز می‌شود تا فشار را در شرایط بحرانی تخلیه کند.
• نقطه شروع عملکرد: ریلیف ولو دقیقاً در نقطه تنظیم‌شده شروع به کار می‌کند. درحالی‌که شیر اطمینان صنعتی ممکن است اندکی قبل از رسیدن به فشار تنظیم‌شده فعال شود.
• نوع سیال: Pressure Relief Valve (PRV) مناسب برای سیالات غیر فشرده مثل آب و روغن است. Pressure Safety Valve (PSV) برای سیالات فشرده مثل بخار، گاز طبیعی یا هوا استفاده می‌شود.
• ریست کردن: پس از عمل کردن، PRV می‌تواند خودش را بازنشانی کند یا به صورت دستی ریست شود. اما PSV اغلب نیاز به ریست دستی دارد.
• کاربردهای رایج: PRV بیشتر در سیستم‌های عملیاتی پیوسته مثل خط لوله یا خنک‌کننده‌ها استفاده می‌شود. در مقابل، PSV در بویلرها، کمپرسورها و مخازن گاز نقش حیاتی ایفا می‌کند.
• قابلیت جایگزینی: این دو شیر به هیچ‌وجه قابل جایگزینی با هم نیستند؛ چون ماهیت و کاربرد آن‌ها متفاوت است. در تاتکو صنعت همیشه توصیه می‌کنیم قبل از انتخاب نهایی، کاربرد و مشخصات دقیق فرآیند را بررسی و مشاوره تخصصی دریافت کنید.

معرفی دستگاه فشار شکن (Pressure Relieving Devices – PRD)

در قلب تأسیسات حیاتی نظیر پالایشگاه ها و مجتمع های پتروشیمی، دستگاه های فشار شکن یا PRD، خط دفاعی اصلی در برابر خطرات ناشی از افزایش بیش از حد فشار به شمار می‌روند. این تجهیزات با تخلیه فشار اضافی سیال (مایع، گاز، بخار یا ترکیبی از آن‌ها)، از آسیب به تجهیزات و بروز حوادث خطرناک جلوگیری می‌کنند. از دست رفتن کنترل فشار می‌تواند باعث توقف تولید، آسیب مالی و تهدید جان افراد شود. از این رو، شناخت تفاوت ریلیف ولو و سیفتی ولو برای انتخاب مناسب‌ترین راهکار ایمنی بسیار حیاتی است.

معرفی شیر اطمینان (PSV)

Pressure Safety Valve (PSV) یا شیر اطمینان صنعتی، تجهیزی حیاتی برای جلوگیری از بروز فشار ناگهانی و خارج از کنترل در سیستم‌های گاز یا بخار است. این شیر در شرایط اضطراری به‌سرعت باز می‌شود و فشار را فوراً تخلیه می‌کند.

همچنین برای درک بهتر این مطلب میتوانید مقاله شیر اطمینان صنعتی چیست را مطالعه نمایید.

ویژگی های شیر اطمینان:

• هدف: محافظت از جان، تجهیزات و فرآیند در شرایط بحرانی
• عملکرد: باز شدن ناگهانی (Pop Action) با رسیدن به نقطه تنظیم فشار
• نقطه تنظیم: معمولاً حدود ۳٪ بالاتر از فشار کاری
• سیال: مناسب برای گازها، بخارات و سایر سیالات فشرده
• ریست: معمولاً دستی برای بررسی و ایمنی مجدد
• کاربرد: بویلرها، کمپرسورها، مخازن گاز و سایر نقاط بحرانی
• طراحی: دارای مکانیزم Blowdown برای تقویت باز شدن سریع

در تفاوت شیر اطمینان و ریلیف ولو، PSV نقش یک تجهیز fail-safe یا آخرین سنگر دفاعی را دارد که تنها در زمان وقوع شرایط اضطراری وارد عمل می‌شود.

معرفی شیر ریلیف ولو (PRV)

Pressure Relief Valve (PRV) یا شیر ریلیف ولو، برای کنترل تدریجی و پیوسته فشار در سیستم‌هایی با سیالات غیر قابل تراکم مانند آب و روغن طراحی شده است.

ویژگی های شیر ریلیف ولو:

• هدف: حفظ فشار در محدوده‌ای مشخص برای پایداری عملکرد سیستم
• عملکرد: باز شدن تدریجی (Modulating) با افزایش فشار؛ جلوگیری از شوک ناگهانی در سیستم
• نقطه تنظیم: معمولاً حدود ۱۰٪ بالاتر از فشار کاری
• سیال: مناسب برای مایعات (Incompressible Fluids)
• ریست: به‌صورت دستی یا خودکار
• کاربرد: سیستم‌های HVAC، خطوط لوله، فرآیندهای مایع، اسمز معکوس و سیستم‌های فشار متوسط
• طراحی: دیسکی، دیافراگمی یا پایلوت‌دار، متناسب با نیاز فرایندی

در واقع، ریلیف ولو یک شیر کنترل فشار است که پایداری سیستم را حفظ می‌کند؛ نه یک شیر اضطراری. در مقایسه شیر اطمینان صنعتی و ریلیف ولو، نقش PRV بیشتر کنترلی است تا حفاظتی.

اهمیت انتخاب صحیح بین PSV و PRV

در ظاهر ممکن است این دو شیر مشابه به نظر برسند اما تفاوت PRV با PSV بسیار بنیادی است. ریلیف ولو یک شیر کنترلی است؛ سیفتی ولو یک شیر ایمنی. PRV برای مدیریت فشار در فرآیندهای پایدار طراحی شده اما PSV برای تخلیه فوری فشار در شرایط خطرناک.

اگر در پروژه خود به دنبال تنظیم دقیق فشار در خطوط مایع هستید، Pressure Relief Valve (PRV) بهترین گزینه است. اما اگر نیاز به محافظت فوری در برابر فشار بالا در سیستم‌های گازی دارید، هیچ چیز جای Pressure Safety Valve (PSV) را نمی‌گیرد.

استانداردها و دسته‌بندی ها بر اساس API

طبق استانداردهای بین‌المللی API 520 و API 521، تمامی ابزارهای ایمنی فشار تحت عنوان کلی PRD (Pressure Relief Device) تعریف می‌شوند. در این تقسیم‌بندی:

• Safety Valve: برای سیالات تراکم پذیر
• Relief Valve: برای مایعات
• Safety Relief Valve (SRV): برای سرویس‌های دو فازی یا ترکیبی

در تاتکو صنعت، ما با شناخت دقیق از این استانداردها و تجربه کار با برندهای معتبر مانند Safety valve LESER، B&R، CROSBY و TAI، بهترین انتخاب را به شما پیشنهاد می‌دهیم.

نکته ‌های مهم طراحی و برندها

طراحی داخلی یا Trim در برخی برندها برای سیالات تراکم‌پذیر و ناپذیر یکسان نیست. برای مثال:

• LESER و B&R: طراحی یکنواخت برای هر دو نوع سیال
• CROSBY و TAI: طراحی متفاوت برای گاز و مایع

این تفاوت‌ها در انتخاب شیر و عملکرد آن نقش کلیدی دارند، خصوصاً در شرایط بحرانی. متخصصان تاتکو صنعت می‌توانند به شما در تحلیل درست شرایط فرآیند و انتخاب شیر مناسب کمک کنند.

سناریو مهندسی استفاده از TRV در Thermal Expansion

در شرایطی که با افزایش دمای سیالات مایع مواجه هستیم، مثل سناریوهای Thermal Expansion، استفاده از Thermal Relief Valve (TRV) ضروری است. این شیرها در اندازه‌های کوچک و با عملکردی مشابه PRV برای کنترل فشار ناشی از انبساط حرارتی کاربرد دارند.

در تاتکو صنعت، ما با اتکا به سال‌ها تجربه، دانش فنی و شناخت استانداردهای بین‌المللی، در انتخاب صحیح شیرهای ایمنی و فشارشکن همراه شما هستیم.

برای دریافت مشاوره تخصصی درباره تفاوت PSV و PRV یا خرید شیر اطمینان صنعتی و ریلیف ولو متناسب با پروژه‌های شما، با تیم تاتکو صنعت در تماس باشید. ایمنی سیستم شما، تخصص ماست.

سوالات متداول

1. آیا می‌توان از PSV به جای PRV استفاده کرد؟
   خیر. هدف و عملکرد این دو متفاوت است و جایگزینی آنها می‌تواند خطرآفرین باشد.
2. آیا شیر SRV برای سیالات ترکیبی مناسب است؟
   بله، SRV برای سرویس‌های دو فازی طراحی شده است.
3. برند مناسب برای پروژه‌های پتروشیمی چیست؟
   بسته به شرایط فنی، برندهایی مانند CROSBY، LESER و B&R گزینه‌های معتبر جهانی هستند. تاتکو صنعت نماینده تأمین بسیاری از این برندها است.
4. آیا می‌توان از PSV در مایعات استفاده کرد؟
   خیر، مگر آن‌که طراحی آن برای سرویس مایع تایید شده باشد (مانند SRV یا PRV خاص).